"Η
ρομαντική αισιοδοξία του Μάριου Λεβέντη"
ΚΡΙΤΙΚΗ
ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΧΛΩΠΤΣΙΟΥΔΗ
Η ποίηση του Λεβέντη γοητεύει τον αναγνώστη/ακροατή με τον
αυθορμητισμό της, καθώς σκοινοβατεί πάνω σε μία ειλικρινή εκμυστηρευτική
στιχουργική και αναπτύσσεται σε ένα ελεγειακό κάδρο. Αναντίρρητα, το
φυσιολατρικό στοιχείο αποτελεί πυρηνικό στοιχείο στην ποίηση του Λεβέντη. Όπως
παρατηρήσαμε στην "ποίηση της περιφέρειας" το φυσικό στοιχείο
αποκαλύπτεται στιχουργικά ως ένα εσωτερικευμένο στοιχείο, ως μία βιωματική
επαφή του ποιητή με το περιβάλλον σε ένα πλουραλιστικό επίπεδο, κι όχι ως μία
ψευδαίσθηση ή ανάγκη που καταγράφεται στην αστική ποίηση.
Ο Μάριος Λεβέντης αξιοποιεί όλο σχεδόν το οπλοστάσιο των
λογοτεχνικών σχημάτων. Παρομοιώσεις (η παράσταση), αλληγορίες (η πόλη της
ψυχής, σ’ ουρανό, επιείκεια, πατρίδα από γαλήνη, caelum) και μεταφορές (σπίρτο
δροσιάς, λύτρωση, στο αδιέξοδο μιας αναζήτησης, το περίσσευμα, η μαρκίζα του
ουρανού, αναχωρητής του πόθου, καταγράφοντας τις εποχές, υπόγεια της καρδιάς)
όλα λειτουργούν ως οπλίζουν τη στατικότητα της ποίησης του Λεβέντη. Οι
επαναλήψεις προσδίδουν μία οπτική σταθερότητα στην ποιητική του, που
ισορροπείται από την εικονοπλαστική κινητικότητα ή το στιχουργικό ρυθμό του
(στο "αν" των σκέψεων, δάκρυα των καιρών, να ‘ταν αλλιώς πανσέληνος,
εσύ για μένα, ανθισμένες αμυγδαλιές, στο αδιέξοδο μιας αναζήτησης, να ‘ταν να
‘ρθει, Αν, ομερτά, τα αδίδακτα).
Οι συχνές υποθετικές προτάσεις (άγνωστοι καιροί, στο
"αν" των σκέψεων, Αν) και οι υποτακτικές (να ‘ταν να ‘ρθει, των
ερώτων, το περίσσευμα) αποτελούν το δομικό υλικό της αγωνίας για το μέλλον κι
ενός αισθήματος αμφιβολίας. Άλλωστε, η αβεβαιότητα αποτελεί κομβικό σημείο της
ποιητικής του (να ‘ταν να ‘ρθει, caelum) στον άγνωστο δρόμο της ζωής που
ανοίγεται μπροστά στο νεαρό δημιουργό (άγνωστοι καιροί, πατρίδα από γαλήνη, οι
πέρα δρόμοι), όπως ακριβώς και η υπαρξιακή αγωνία για τα νεανικά όνειρα (ήρθε ο
καιρός, τέσσερις εποχές, δάκρυα των καιρών, έμπνευσης δημιούργημα, δάκρυσαν οι
αφορμές) και την ηλικία μπροστά στο ταξίδι της ζωής (εφηβεία ενηλίκων,
διαπίστωση).
Ας σημειώσουμε ότι το ταξίδι στην ποιητική του Λεβέντη
συνδέεται με την ελευθερία (βράχος θαλασσοδαρμένος, των αετών, ζωγραφισμένα
πλοία), ενώ άλλοτε ο ίδιος ο έρωτας αποκτά τα χαρακτηριστικά ενός ταξιδιού
(χειλιών γεφύρια, θλίψη της ουδού…, άδεια χαρτιά).
Η εκφραστική του πέρα από τον -ηλικιακά ερμηνεύσιμο-
εγωκεντρισμό ισορροπεί σε πεζολογικά χαρακτηριστικά και μία πλούσια γραφή, που
αντιστέκεται στην ποιητική λιτότητα με την ευθύτητά της και την άμεση πρόσληψή
της από τον αναγνώστη/ακροατή στο πλαίσιο του εξομολογητικού μονολόγου. Αν και
θα αντιτείναμε την υιοθέτηση ενός λιτού ύφους, εντούτοις ο εκμυστηρευτικός
χαρακτήρας και ο εγωκεντρισμός τούτος θεμελιώνονται σε έναν ιδιαίτερο
"αυθορμητισμό" που υποστηρίζεται από την προφορικότητα και τις επαυξημένες
προτάσεις. Παρά όμως την αυτοαναφορικότητα -που δύσκολα ξεφεύγει από τη
μονοτονία της μονοπροσωπίας- διάχυτη είναι και η ευαισθησία και η ρομαντική
διάθεση με την οποία ο δημιουργός αντιμετωπίζει τον έρωτα και τη ζωή.
Μία ιδιαίτερη αισιοδοξία σπαρμένη σε μία λυρική
εικονοπλασία, αναδύεται από τη στιχουργική του Λεβέντη. Είναι ο νεανικός
οπτιμισμός που φύεται ακόμα και στην απογοήτευση, καθώς αισθητοποιείται με τη
φυσιολατρική εικαστική του (ανθισμένες αμυγδαλιές, ζωγραφισμένα πλοία, δάκρυα
των καιρών, ρόδινη λύπη). Χαρακτηριστικό είναι ότι ακόμα και η συχνή παρουσία
δακρύων (μπλουζ δακρύων, τα δάκρυα λόγια, δάκρυα των καιρών, έμπνευσης
δημιούργημα, δάκρυσαν οι αφορμές, των ερώτων, εμείς, η άλλη διαδρομή, η πόλη
της ψυχής, τέχνη αντίστασης, άσπρα-μαύρο) δε μειώνει καθόλου την νεανική
αισιοδοξία παρά τις όποιες αντιξιότητες.
Η αυτοαναφορικότητα προσπαθεί να ισορροπήσει με την εισαγωγή
ενός β΄ ενικού προσώπου που διαμορφώνει ένα ψευδοδιαλογικό ύφος (χωρίς εμάς, ο
ενεστώτας, ρόδινη λύπη, χειλιών γεφύρια, δύναμη περίσσιο, άγνωστοι καιροί,
ομολογία παραπόνου, συγχώρηση, ωριμότητα των ανθρώπων, ομερτά, πράξη έρωτα)
δικαιολογώντας τον χαρακτηρισμό περί εξομολογητικής ποίησης. Οι ερωτήσεις,
επιπλέον, προσφέροντας θεατρικότητα ενισχύουν το ψευδοδιαλογικό ύφος (ενθύμιον,
δικαίωμα των μόνων, ο νόμος τ’ ανθρώπου, δάκρυα των καιρών, επιείκεια). Βέβαια
δεν απουσιάζει ούτε το α΄ ή το β΄ πληθυντικό πρόσωπο, που εκφράζουν μία
συλλογική συνείδηση.
Εξάλλου, στις μέσης ή μεγάλης έκτασης συνθέσεις του, ο
ποιητής δεν παραλείπει να αναφερθεί στα προβλήματα της εποχής και στην κοινωνία
είτε άμεσα είτε ως ενσωματωμένες παραστάσεις (του σήμερα εποχή, τα επίκαιρα,
επιείκεια, η άλλη διαδρομή, caelum, τα απόλυτα, η πόλη της ψυχής, α καπέλα,
άσπρο-μαύρο). Ωστόσο, κυρίαρχο θέμα της ποιητικής του είναι ο έρωτας. Άλλοτε
υιοθετεί το ύφος της ερωτικής εξομολόγησης (των ερώτων, σπίρτο δροσιάς,
ομολογία παραπόνου, στο αδιέξοδο μιας αναζήτησης, Αν, τράπεζα καρδιά)· ενίοτε ο
έρωτας εκτίθεται ως μια υπαρξιακή αγωνία (υπόγεια της καρδιάς, ηδονές καταφύγια,
παρτίδα) όπως και η αγάπη (ενθύμιον). Άλλες φορές διατηρεί
δογματικά/θρησκευτικά χαρακτηριστικά ωσάν ιερά πάθη ή μία προσευχή (σ’ ουρανό,
εσύ για μένα, πράξη έρωτα, θλίψη της ουδού…, ο νόμος τ’ ανθρώπου).
Η αδυναμία του ποιητή στο νυχτερινό τοπίο συνδέεται τόσο με
τον ερωτικό χαρακτήρα των περισσότερων συνθέσεων όσο και με τη ρομαντική
διάθεση. Ας μη λησμονούμε πως η ερωτική θεματική, όπως τη διαχειρίζεται ο νέος
δημιουργός, συντελεί καταλυτικά και στη διάχυση της νεανικής αισιοδοξίας. Άστρα
(caelum, η μαρκίζα του ουρανού), φεγγάρι (υπόγεια της καρδιάς, ομερτά, ρόδινη
λύπη, να ‘ταν να ‘ρθει, τυφλός χωρίς φιλί) και η ίδια η νύχτα (πράξη έρωτα,
έμπνευσης δημιούργημα, να ‘ταν αλλιώς πανσέληνος, ωριμότητα των ανθρώπων,
φεγγαριού τραγούδια, επιμένουσα εποχή) διαμορφώνουν το ρομαντικό τοπίο της
ποιητικής εικαστικής του.
Επιλογικά, ο ρομαντισμός όπως αναδύεται μέσα από το ερωτικό
περιεχόμενο και τη φυσιολατρική εικαστική του Λεβέντη συμβάλλουν καταλυτικά σε
έναν ποιητικό οπτιμισμό. Και είναι αλήθεια ότι η απαισιοδοξία όσο και να
αποτελεί μία ποιητική αποκρυστάλλωση του κυρίαρχου κοινωνική συναισθήματος, δεν
παύει να λειτουργεί μονότονα. Έχουμε ανάγκη και από μία ποίηση που να ατενίζει
με αισιοδοξία το μέλλον όπως τούτο οράται μέσα από τα μάτια των νεώτερων ποιητών.
Δήμος Χλωπτσιούδης
